جرم خیانت در امانت چیست؟ [تعریف و مجازات خیانت در امانت]

امانت داری یکی از رفتار و صفات نیکو و پسندیده می باشد که در دین اسلام به آن و رعایت آن سفارش شده است . امانت داری که حاصل از اعتماد اشخاص به یک دیگر است از این جهت مورد اهمیت است که شخص امین (کسی که مال نزد او به امانت گذاشته شده است) مورداعتماد شخص امانت دهنده می باشد. اما گاهی امین بر خلاف میل مالک عمل کرده و از اعتماد او سو استفاده می کند و یا با تعدی تفریط موجب از بین رفتن یا ناقص شدن مال مورد امانت می شود. در این صورت شخص مرتکب جرم خیانت در امانت گشته و از نظر قانونی مسئول می باشد. ما در این مقاله قصد داریم تا به تعریف جرم خیانت در امانت و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی بپردازیم و عناصر متشکله جرم خیانت در امانت را برسی نماییم.

خیانت در امانت چیست؟

خیانت در امانت عبارت است از رفتار عمدی و خلاف توافق امین و مالک در خصوص مال سپرده شده به امین که این رفتار عمدی  با سو استفاده از اعتماد مالک موجب ضرر  به مالک و خسارت به مال مورد امانت می شود .

در قانون مجازات اسلامی تعریفی به صورت مستقل از خیانت در امانت به عمل نیامده است اما کتر میرمحمد صادقی در تعریف جرم خیانت درامانت اینگونه بیان داشته است که: خیانت در امانت عبارت است از استعمال ، تصاحب تلف یا مفقود نمودن توآم با سوء نیت مالی که از طرف مالک یا متصرف قانونی به کسی سپرده شده و بنابر استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن بوده.

عناصر تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت

هر جرمی از سه عنصر تشکیل می شود :

1.عنصر قانونی

2.عنصر مادی

3.عنصر روانی

1.عنصر قانونی جرم خیانت در امانت :

عنصر قانونی یعنی اصل قانونی بود جرم و مجازات ها یعنی جرم انگاری شدن یک فعل یا ترک فعل که به موجب قانون جرم باشد و مجازات برای ان تعیین شده باشد.

درماده 673 و 674 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات به جرم خیانت در امانت پرداخته و اشاره دارد.

در ماده 673 سوء استفاده از سفید مهر و سفید امضاء که به شخص امین سپرده شد است که در این حالت امین مرتکب خیانت در امانت گشته.

در ماده 674 اینگونه بیان داشته که هرگاه اموال غیر منقول و منقول یا اوراقی از قبیل چک و سفته و قبوض به عنوان اجاره و  امانت یا رهن یا برای وکالت و هر کار با اجرتی یا بی اجرتی به شخصی سپرده شود که مطابق توافق و قرارداد باید به ماک ان برگردادنده شود یا به مصرف معینی برسد اگر امین ان را تصاحب کرد و اتلاف و مفقود کند و موجب ضرر به مالک شود مجازات خواهد شد و مترکب خیانت در امانت گشته.

2.عنصر مادی جرم خیانت در امانت:

منظور از عنصر مادی جرم یعنی شخص مجرم با فعل یا ترک فعلی جرم را مرتکب شود .

ماده 674 قانون مجازات اسلامی :هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت، به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور، مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

برای اینکه عنصر مادی جرم خیانت در امانت را برسی کنیم باید به متن ماده 674 اشاره داشت که چهار عمل در ان عنوان گشته است :

1.استعمال کردن :

یعنی اینکه مال مورد امانت متصرف شده و یا مورد استفاده قرارگیرد به گونه ای که خلاف توافق باشد.

2.تصاحب کردن :

یعنی اینکه شخص امین مال را در تملک خود قرارداد و به صورت مالکانه با مال برخورد میکند و مال را به صاحب اصلی آن پس نمی دهد.

3.تلف کردن :

یعنی از بین بردن مال مورد امانت از هر طریقی مانند اینکه امین با ماشین مورد امانت که دنزد او امانت است بدون اجازه یا در صورت اجازه بدون رعایت قوانین با ماشین تصادف کرده و ماشین آتش گرفته و از بین برود .

4.مفقود کردن  :

در این حالت مال نه تلف شده نه استعمال شده نه تصاحب شده بلکه دسترسی به ان غیر ممکن شده و مال مورد امانت دیگر یافت نشود . مانند اینکه شخص  امین گردنبندی که نزد او امانت بوده را به ته دریا انداخته یا گم کند.

در مورد بعدی باید دید که موضوع جرم خیانت در امانت باید عین مال باشد یا وسیله ای برای تحصیل مال باشد. (در  خصوص  وسلیه برای تحصیل مال می توان به چک و سفته اشاره کرد ) در این خصوص باید دید چیزی که به امانت گذاشته می شود مال است و مالیت دارد یا خیر به صورت مثال شخص نمی تواند مواد مخدر یا مشروبات الکلی را به امانت گذارد و شخص امین ان هارا تلف کرده و بعدا در محاکم از امین بخواهد شکایت خیانت در امانت بنماید زیرا موارد بالا از نظر شرعی و قانونی مالیت نداشته.

در مورد بعدی حتا باید دید که سپرده شدن مال به امین صورت گرفته یا خیر به صورت مثال شخصی مال خود را گم کرده و شخصی دیگر ان را پیدا کرده و ان را تصرف می نماید شخص مالک نمی تواند از ان به علت خیانت در امانت از وی شکایت نماید چرا که با رضایت خود که مالش را نزد شخص یابنده به امانت نگذاشته است .

در مود بعدی باید دید مال از طرق قانونی به امانت گذاشته شده یا خیر یعنی اینکه شخصی که می خواهد مال را به امانت بگذارد واقعا مالک قانونی یا نماینده شخص مالک هست یا خیر به صورت مثال شخصی مال دیگری را غصب کرده و یا می رباید سپس مال را نزد شخص دیگر به امانت میگذارد شخص امین مال را به او دیگر پس نمی دهد در این صورت امین را نمیتوان مرتکب جرم خیانت در امانت دانست چرا که شخصی که مال را به او سپرده اصلا مالکیت قانونی را نسبت به مال نداشته .

3.عنصر روانی جرم خیانت در امانت:

در این حالت باید سو نیت شخص امین را مورد برسی قرارداد که دید آیا از روی عمد اقدام به تلف مال مورد امانت کرده یا از روی عمد مرتکب ان عمل نشده است لازم به ذکر است شخص مالک برای اثبات سو نیت باید اقدام نماید تا بتواند تعمدی بود تلف را اثابت نماید پس بار اثبات سو نیت بر عهده مالک می باشد.

مجازات

مجازات جرم خیانت در امانت در خصوص شخصی که از سفید مهر و سفید امضای که به او سپرده شده است سو استفاده نماید مطابق ماده 673 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد .

و در خصوص اموال منقول و غیر منقول و نوشته هایی از قبیل سفته و چک و اسناد که به امانت یا اجاره یا رهن و یا برای وکالت یا هر کار با دستمزد یا بدون دستمزد نزد کسی به امانت گذاشته شود شخص امین در صورت استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نمودن که سبب ضر به مالک می شود به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود .مستد به ماده 674 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات.